Cá nheo đồng dẫn đầu trong số những loài cá da trơn như trê đồng, trê phi, cá ngạnh, cá bò…Cá nheo sống ở hầu khắp các ao, vũng, đầm, hồ, thậm chí chúng có mặt cả ngoài sông Hồng. Ở mỗi môi trường nước khác nhau, nheo lại có màu sắc khác nhau. Khi thì đen tuyền, khi vàng ươm, vàng sẫm hoặc trắng đậm.

Cá nheo đồng được người dân miền trung du Hạ Hòa chế biến thành những món ăn đậm đà dư vị. Vì đây là loại cá da trơn nên khó lòng chế nheo thành món luộc, món hấp hay nấu canh. Người sành ăn từ lâu đã biết chế nheo thành hai món khá hấp dẫn là nheo nướng và nheo om trái chuối xanh. Để có món nheo nướng tuyệt hảo, sau khi mổ cá, bỏ ruột, người ta sắt khúc cá theo hướng ngang thân, khúc cá dày chừng hơn đốt tay để cá nhanh chín. Khâu tẩm ướp để nướng cá khá quan trọng.

Người dân Hạ Hòa thường dùng những gia vị có trong vườn nhà như củ riềng tươi duôi sợi, lá nghệ tươi giã vắt lấy nước, củ nghệ giã nhuyễn rồi tất cả ướp với cá chừng 15 phút cho cá ngấm gia vị trước khi nướng.

Phù hợp nhất là đặt những khúc cá nheo lên vỉ sắt rồi nướng trên than hồng. Như thế cá sẽ nhanh chín và chín đều xung quanh. Cá nheo nướng chừng 15-20 phút là cá chín vì đây là loại cá nhiều thịt, ít xương, không vảy nên rất nhanh chín. Hơn nữa, nếu để chín quá, cá sẽ mất nhiều chất dinh dưỡng và độ ngọt. Nheo nướng thưởng thức ngon nhất là khi còn nóng. Khi ăn, nheo có vị thơm ngọt, béo của thịt hòa lẫn vị thơm cay của các loại gia vị cộng với độ giòn nhẹ của lớp thịt cá cháy xém bề ngoài. Màu sắc của cá nướng khá hấp dẫn. Đó là màu hồng nhẹ của lớp thịt bên ngoài hòa lẫn màu vàng của nghệ.

Nheo nướng đã ngon nhưng nheo om lại có một vị ngon riêng. Thông thường, người đồng quê hay sử dụng phần mình cá để nướng còn phần đầu và đuôi cá dùng để om. Ngon nhất là ra vườn hái trái chuối đang độ bánh tẻ và các loại rau thơm như xương sông, tía tô, lá lốt, rau răm cùng với củ nghệ vàng giã nhuyễn làm gia vị cho món om.

Người chế biến cho cá lẫn chuối xanh thái lát xào với nghệ vàng giã nhuyễn chừng 15 phút rồi cho nước săm sắp sau đó đậy vung om cho đến khi cá và chuối đều chín nhừ.

 Khi chín, trước khi thưởng thức, người chế biến không quên cho hỗn hợp các loại rau thơm gia vị đã thái chỉ. Cá nheo om chuối vừa mềm, vừa thơm. Những vị béo, thơm, cay cay, tê tê đầu lưỡi, nước om đặc lệt sệt chứ không loãng tệch như các loại canh thông thường, cùng những vị thơm của các loại rau trong vườn nhà làm dậy lên vị ngon của đồng quê Hạ Hòa.

Thú nhất đối với người đồng quê trung du Hạ Hòa, trong tiết trời se sắt, rủ nhau ra đồng kiếm vài chú nheo đồng về, bên bếp lửa bập bùng, nướng cá thơm phức rồi cùng nhau thưởng thức ngay bên lửa ấm. Thú vui ẩm thực dân dã đó còn gì bằng.

Nguyễn Thế Lượng