Rau đắng cảy vốn là loại rau dại mọc nhiều trên ven rừng và núi cao. Người dân nơi đây từ lâu đã biết hái loại rau này về ăn và dần dần thành “nghiền” món rau rừng này.
Đắng cảy thân nhỏ, cành khẳng khiu, lá có màu xanh ngắt. Điều đặc biệt là nếu lá đắng cảy có vị đắng thì rễ lại có vị ngọt mát. Vì thế, người dân thường lên núi đào lấy rễ về băm nhỏ, phơi khô và xao vàng dùng để hãm nước uống như một vị thuốc quí.
Vào tiết trời tháng giêng, tháng hai, mưa xuân lất phất, khí hậu ấm áp, đắng cảy ra lộc non. Ở khắp thân cành, những búp non mọc chi chít, mỡ màng. Đó là thời điểm rau ngon nhất và chỉ đợi đến lúc ấy, người dân rủ nhau lên núi hái lộc non đắng cảy về chế biến.
Mùa rau đắng cảy mọc, người sành ăn rau rừng vẫn lặn lội lên núi để hái cho được nắm rau đắng cảy non mướt về, dù cả năm chỉ được thưởng thức một bữa đắng cảy thôi cũng thấy thỏa lòng.
Những chú bé chăn trâu ven rừng, buổi chiều về, vắt vẻo trên lưng trâu, trong túi nhét những đọt rau đắng cảy tươi non.
Rau đắng cảy khi hái về phải chế biến ngay mới ngon và giòn. Đắng cảy chế biến thành nhiều món, mỗi món đều để lại dư vị đậm đà. Có thể xào rau đắng cảy với trứng gà, luộc chấm với muối vừng, muối lạc, hấp vào nồi cơm và lam rau trong ống nứa, lá già băm nhỏ nấu canh dùng để giải cảm rất tốt…
Khi thưởng thức, rau đắng cảy có vị bùi bùi, ngăm ngăm đắng. Đặc biệt, rau đắng cảy có vị giòn giòn khi ăn. Không những thế, đắng cảy còn là một vị thuốc của rừng. Đắng cảy bổ dưỡng và có lợi cho máu, huyết áp.
Theo kinh nghiệm, muốn có những đọt rau đắng cảy tươi ngon, người dân Hạ Hòa lên núi hái vào tiết trời ấm áp.
Đắng cảy là một món ăn dân dã của cư dân miền trung du Hạ Hòa. Món ăn này thưởng thức trong bữa cơm thường ngày. Trong mâm cỗ, nếu có đĩa đắng cảy thì quí giá biết bao.
Đắng cảy là món ăn được người dân Hạ Hòa chế biến để thết đãi khách quí. Hiếm lắm mới được thưởng thức món ăn núi rừng này.
Ai có dịp đến vùng đất Hạ Hòa, nhớ thưởng thức món rau đắng cảy để cảm nhận được vị ngon của rau rừng hiếm có này !
Nguyễn Thế Lượng