Món bánh tẻ có ở Hạ Hòa từ lâu rồi, người dân không ai biết rõ món bánh này có từ bao giờ, chỉ biết rằng chiếc bánh tẻ gắn bó với cuộc sống của người dân Hạ Hòa từ bao đời nay, gắn với cây lúa nước do chính bàn tay con người trồng cấy.

Bánh tẻ được người dân Hạ Hòa chế biến quanh năm. Thứ bánh dân dã này ăn vào mùa nào cũng hợp. Chất liệu chính để làm bánh tẻ là gạo tẻ, loại gạo cấy trên đồng đất phù sa phì nhiêu vừa thơm vừa dẻo. Sau mỗi vụ gặt, người nông dân Hạ Hòa đã dành chọn những loại gạo trắng, ngon, hạt tròn mẩy để làm bánh tẻ. Gạo được ngâm qua đêm cho mềm sau đó say thành bột nước để làm bánh. Không giống cách chế biến bánh rợm hay bánh trôi, bột bánh tẻ để nguyên nước trong xô sau đó cho lên nồi đun để láng bột chín thành bánh. Sau khi bột đã chín và đặc sệt lại, người ta bắt đầu gói thành những chiếc bánh nhỏ. Lá dùng để gói bánh tẻ bao giờ cũng là lá rong nhỏ để nguyên bản. Thông thường, người dân sử dụng hai chiếc lá rong để gói cho bánh được ngon và kín. Khi láng bột xong, đến công đoạn làm nhân bánh. Đây là khâu khá quan trọng vì nhân sẽ tạo nên vị đặc trưng của bánh tẻ. Ở Hạ Hòa, người dân dùng mọc nhĩ, hành khô, thịt nạc xen lẫn mỡ sau đó băm nhuyễn hỗn hợp, thêm chút hạt tiêu dùng để làm nhân bánh. Lá rong được dải ra, thoa lên mặt lá chút dầu hoặc mỡ, dùng muôi múc bột bánh đổ vào lá, cho nhân vào giữa bánh sau đó gói lại và dùng lạt buộc vào giữa bánh. Sau khi việc gói bánh hoàn thiện, người ta cho bánh lên sôi khoảng 15-20 phút là bánh chín.

Bánh tẻ ở Hạ Hòa dài khoảng một gang tay, hình khum dẹt, lá loang loáng mỡ. Khi bóc chiếc bánh, bên ngoài có màu xanh nhạt từ màu xanh của lá rong, bên trong bánh có màu trắng và ở giữa là nhân. Do vậy, màu sắc của bánh rất hài hòa và dịu mắt. Khi ăn, bánh tẻ tuy đơn sơ nhưng để lại dư vị khó quên. Bánh tẻ Hạ Hòa có vị thơm của lá rong hòa lẫn mùi thơm của gạo, hành, thịt, có vị béo của thịt băm, cái mềm dẻo, giòn của bánh cộng với cái lật sật của mọc nhĩ làm nên cảm giác vừa thanh vừa ngon khi thưởng thức bánh. Khi dùng bánh tẻ, người ta không quên dùng nước mắm ngon, ăn kèm với rau húng, tía tô. Bánh có thể để được từ 2-3 ngày.

Bánh tẻ là món ăn đậm đà mà dân dã của vùng quê Hạ Hòa. Về những vùng quê như Động Lâm, Chuế Lưu, Lâm Lợi, Hiền Lương, Xuân Áng…người dân thường chế biến món bánh này để ăn hằng ngày hay vào dịp tết, cưới hỏi và bán thường ngày ở phiên chợ quê. Bánh tẻ là một thức quà tuy đơn sơ nhưng ấm áp của vùng quê Hạ Hòa.

Về những phiên chợ quê ở Hạ Hòa, cảnh những bà mẹ quê cắp thúng bánh tẻ đi bán là hình ảnh quen thuộc, bình dị. Người ta bày bán bánh tẻ ngay tại chợ và chẳng bao giờ bánh bị ế vì với người dân nơi đây hay khách phương xa, bánh tẻ ăn rồi thấy ngon và đậm đà dư vị, muốn ăn thêm nữa và muốn mua bánh tẻ về làm quà nơi xa.

 Nguyễn Thế Lượng