Măng rừng có ở nhiều nơi nhưng măng Sặt là giống măng rừng không phải vùng nào cũng có. Từ lâu rồi, măng Sặt mọc nhiều trên núi Buộm, dãy núi cao nhất ở Ấm Hạ. Loại măng này có đặc điểm thân nhỏ bằng đầu ngón tay cái, dong dỏng cao, lá nhỏ, sinh sản nhanh. Ở núi Buộm, măng Sặt mọc thành rừng và từng cụm dày. Sau tết nguyên đán, những cơn mưa xuân lất phất tạo cho đất rừng ẩm, tiết trời ấm, đây là thời điểm thuận lợi để Sặt mọc măng. Vì thế, từ tháng hai âm lịch đến hết tháng tư âm lịch là mùa măng Sặt mọc.
Ngọn măng Sặt nhỏ, nhọn, vỏ bóng, màu xanh pha màu lam vàng, mọc trồi lên khỏi mặt đất. Vào mùa măng Sặt mọc, người dân Ấm Hạ đeo túi lên núi hái măng. Họ dùng dao xén những ngọn măng mọc vượt khỏi mặt đất hoặc dùng dao nhọn đào những ngọn non còn ở trong lòng đất để lộ đầu nhọn qua kẽ nứt. Sau khi măng được hái, người ta bó Sặt thành từng bó nhỏ rồi mang xuống chợ bán.
Là một đặc sản, măng Sặt được người dân Ấm Hạ bán ra với giá từ 20-25 ngàn đồng/kg. Đầu mùa, măng mọc ít nên giá có thể lên tới 30 ngàn đồng/kg. Khi bóc măng để chế biến, người dân thường dùng lưỡi dao mỏng, sắc lia nhẹ dọc thân măng, để lộ màu trắng nõn của lõi rồi dùng tay bóc toàn bộ lớp vỏ còn lại. Thông thường một kg măng vỏ khi bóc sẽ được khoảng nửa cân lõi. Măng Sặt lõi có màu trắng và hơi vàng. Ở đầu ngọn có màu xanh tươi. Nếu cuối mùa măng, Sặt thường có màu xanh khi bóc.
Măng Sặt là một món ăn ngon và đặc trưng. Vào mùa, ẩm thực những vùng quê Ấm Hạ có thêm dư vị mới từ những món ăn được chế biến từ măng Sặt. Măng Sặt được sử dụng để chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn và đậm đà. Thưởng thức một lần nhớ mãi.
Thứ nhất là món măng Sặt om xương. Măng Sặt được bóc sạch, để nguyên ngọn dài khoảng một gang tay, xương sườn lợn chặt vừa miếng cho vào xào cùng măng trên bếp lửa. Xào chừng 10 phút cho măng và xương ngấm gia vị sau cho cho nước xăm xắp măng rồi đậy vung om khoảng một giờ đồng hồ. Khi đó, cả măng và xương đều mềm, có thể dùng được. Món ăn này ngon ở vị giòn, bùi, ngọt của măng sặt, vị thơm, béo của xương sườn.
Thứ hai là món măng Sặt xào. Măng Sặt được bóc vỏ, đập giập trên thớt gỗ hoặc thái lát sau đó xào với lòng gà hay thịt bò đều hấp dẫn. Món xào này hấp dẫn và nổi bật ở vị giòn của măng sần sật và lòng gà hay thịt bò.
Thứ ba là món măng Sặt luộc. Món này dễ chế biến hơn vì quy trình hết sức đơn giản. Sặt được bóc sạch vỏ, cho vào nồi luộc chừng 30 phút là có thể sử dụng. Măng Sặt luộc để cả ngọn nên khi ăn măng có vị giòn, thơm, ngăm ngăm và ngọt bùi. Đặc biệt, Sặt luộc chấm với muối vừng hoặc mắm tôm thì dư vị càng thêm đậm đà.
Ngoài các món trên, măng Sặt còn được người dân Ấm Hạ chế biến thành các món độc đáo và hấp dẫn như món Sặt nướng trên than củi, Sặt lam cùng cá suối trong ống nứa, măng Sặt hầm cá, hay món Sặt ngâm chua cùng giấm ớt. Tất cả đều nổi bật ở vị giòn, thơm của măng Sặt hòa cùng dư vị của các món ăn kèm.
Măng Sặt đối với người dân Ấm Hạ từ bao đời nay là một đặc sản mà núi rừng ban tặng, nó có mặt trong vốn ẩm thực truyền thống nơi đây.
Nguyễn Thế Lượng